آزادسازی سوسنگرد26/08/1359

جمعه 94/8/22 , 5:54 ع • هادی نخعی • نظر

امام خمینی (ره) در زمان جنگ تحمیلی فرمودند: «شما برای حفظ اسلام دارید جنگ می‌کنید و افراد دشمن برای نابودی اسلام، خداوند با شماست و شما پیروز هستید و این حکومت صدام رفتنی است.» ؛ این سخن رهبر کبیر انقلاب اسلامی در زمان‌ها و دوران مختلف نمود پیدا کرد و شکست حصر و آزادسازی سوسنگرد در روز 26 آبان سال 1359، یکی از آن حوادث به یادماندنی بود.
عملیات آزاد‌سازی سوسنگرد نکته غرورآفرین و در عین حال مظلومانه دفاع مقدس و مقاومت مردمی و ایستادگی بی‌نظیر رزمندگان اسلام در همان ابتدای جنگ تحمیلی بود. نقش مهم و محوری رهبر معظم انقلاب در روند عملیات آزادسازی سوسنگرد غیر قابل انکار است.

26 آبان ماه و ایام حماسه ساز محرم، یادآور عاشورای سال 59 در کربلای سوسنگرد و مصادف با سی و چهارمین سالگرد «حماسه شکست حصر و آزاد سازی شهر عاشقان شهادت؛ سوسنگرد قهرمان» است.

اصلی‌ترین محور تجاوز دشمن بعثی در جنوب کشور، محور میانی یعنی مسیر چزابه-بستان- حمیدیه با هدف تصرف اهواز به عنوان مرکز استان خوزستان بود؛ لذا در هفته اول هجوم دشمن به کشورمان، شهر سوسنگرد اولین شهری بود که بعد از 7 روز مقاومت‌های جانانه محدود نیروهای ژاندارمری، سپاه و نیروهای مردمی به اشغال دشمن متجاوز درآمد، اما با گذشت 3 روز رزمندگان اسلام در تاریخ 9 مهرماه 1359 طی عملیاتی شبانه موفق شدند دشمن زبون را وادار به عقب نشینی نموده و آنان را تا نزدیک مرزهای بین المللی به عقب برانند.

عملیات آزادسازی سوسنگرد که با دریافت فرمان قاطعانه حضرت امام (ره) مبنی بر اینکه سوسنگرد تا فردا باید آزاد شود و درایت، هوشمندی و ولایت پذیری آیت الله العظمی امام خامنه‌ای در 26 آبانماه سال 59 انجام شد نقطه عطفی راهبردی و جدی در فراهم سازی زمینه‌های تحول در وضعیت جنگ و پیشبرد هدف بیرون راندن اشغالگران بعثی و دست یابی به پیروزی‌های سرنوشت ساز در تداوم دفاع مقدس بشمار می‌رود.

نقش آفرینی‌های ماندگار و سرنوشت ساز رهبر معظم انقلاب اسلامی، در کسوت نمایندگی حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع و در قامت یک بسیجی ولایتمدار و مخلص در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل بویژه در مقطع آزاد سازی سوسنگرد و دفع تهدید از اهواز و جلوگیری از اشغال خوزستان، آموزه‌های گرانقدری را فراروی جوان قرار داده است.

آزادسازی سوسنگرد از نقاط درخشان و الهام بخش تاریخ 8 سال دفاع مقدس و مقدمه خروج تدریجی جبهه‌های نبرد از بن بست ناشی از رویکرد بنی‌صدر و تفکر لیبرالی جاری در صحنه اداره جنگ تلقی می شود.

هجوم سراسری و اشغال سریع بخش هایی از خاک مقدس میهن اسلامی که در اثر غفلت بنی صدر و عدم آمادگی مناسب نیرو های مدافع کشور صورت گرفت شرایط خاصی که دلالت بر فرسایش و فقدان یک اراده و اقدام شجاعانه و تعیین کننده داشت نیازمند طراحی و اجرای یک عملیات تاثیرگذار بر جبهه دشمن و روحیه بخش در جبهه خودی بود.

سقوط سوسنگرد توسط دشمن متجاوز بعثی در اولین روزهای جنگ و آزادسازی 3 روزه

در زمان جنگ ارتش عراق 3 بار برای تصرف سوسنگرد تلاش کرد که با مقاومت شدید مردم مواجه گردید ولی در حمله سوم شهر در محاصره ارتش عراق قرار گرفت. با حمله عراق در 31 شهریور، عناصر تیپ 3 زرهی لشکر 92 اهواز، مستقر در پاسگاه صفریه و سوبله، نتوانستند حملات دشمن را دفع کنند و به ناچار به عقب رانده شدند.

لشکر 9 مکانیزه عراق کم کم به محور سوبله، تنگه چزابه و ارتفاعات الله اکبر می رسید.

عراقی ها موفق شدند روی رودخانه کرخه و رمیم پل شناور نصب کنند. به این ترتیب بستان به طور کامل سقوط کرد و عراقی ها از شمال و غرب وارد شهر شدند. آن ها با پیشروی در محور بستان – سوسنگرد این شهر را از سمت غرب مورد تهدید قرار دادند. علاوه بر این عراقی ها در جنوب کرخه و از محوه نشوه، کوشک، طلائیه و جفیر وارد ایران شده و در این محور رو به شمال پیشروی کرده و به کرانه جنوبی کرخه کور رسیده بودند. آنها با عبور از کرخه کور، به قصد تصرف حمیدیه و سوسنگرد در دو ستون پیشروی کردند. به حاشیه جنوبی حمیدیه و سوسنگرد رسیدند.

دشمن پس از شکستن مقاومت مدافعان اندک ( پاسدار و ژاندارم ) آن در 6 مهر ماه سوسنگرد را اشغال کرد. رژیم بعثی عراق در تاریخ 23 آبان 1359 توسط لشکر تقویت شده 9 زرهی با تنگ کردن حلقه محاصره سوسنگرد و با قصد تصرف دوباره آن، از چند محور وارد شهر سوسنگرد شد. ولی رزمندگان اسلام متشکل از نیروهای سپاه، ارتش، ستاد جنگ‌های نامنظم، جهاد سازندگی، نیروهای مردمی داوطلب و عشایر عرب زبان بومی با سلاح‌های سبک همراه با اراده‌ای پولادین و عزمی راسخ، در مدت 3 روز با خلق حماسه‌های بی‌نظیر و رشادت‌های به یادماندنی به رغم نبود سلاح، مهمات و حتی غذای کافی از اشغال کامل شهر توسط نیروهای تا بن دندان مسلح ارتش بعثی عراق ممانعت به عمل آوردند.

از سوی دیگر حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای و شهید دکتر چمران نمایندگان وقت حضرت امام(ره) در شورای عالی دفاع و نیز فرماندهان سپاه و ارتش اقدامات و تلاش‌های بی‌وقفه‌ای را جهت بیرون راندن دشمن از شهر و نجات جان مدافعین آن به عمل آوردند اما دشمن در پناه تعلل و کارشکنی‌های بنی‌صدر در اعزام نیروهای کمکی، موفق به گرفتن بخش عمده شهر و محاصره آن گردید.

حضرت امام خمینی(ره) با دریافت گزارشات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و شهید محراب آیت الله مدنی و درک دقیق اوضاع منطقه و تحلیل راهبرد دشمن، فرمان تاریخی و کارساز خود مبنی بر اینکه «سوسنگرد باید تا فردا آزاد گردد» را در شامگاه 25 آبان 59 صادر فرمودند که این فرمان جان تازه‌ای در روح و کالبد تصمیم فرماندهان دمیده و آن‌ها را مهیای حمله سرنوشت ساز نمود.

سرانجام رزمندگان اسلام در اولین ساعات روز 26 آبان ماه مقارن با عاشورای حسینی، با تاسی از مولای مظلوم خود حضرت اباعبداله الحسین(ع) هجوم همه جانبه‌ای را بر علیه متجاوزین آغاز و با به آتش کشیدن ده‌ها دستگاه تانک، نفربر، ادوات نظامی،کشته و مجروح نمودن شمار زیادی از نیروهای دشمن و اسارت تعداد قابل توجهی از آنان، ضمن نجات مدافعین و مردم محاصره شده، شهر سوسنگرد را از لوث وجود منحوس دشمن متجاوز پاک نمودند. رشادت‌ها و عشق به ایثار و شهادت در بین رزمندگان آنچنان سرآمد و مثال زدنی بود که سوسنگرد به «شهر عاشقان شهادت» اشتهار یافت.

برخی از ویژگی‌های جبهه سوسنگرد:

1 ــ اهمیت و نقش سوسنگرد در طرح‌های دشمن و آینده دفاع مقدس به‌نحوی بود که حضرت امام خمینی«ره» با درک دقیق شرایط و تحلیل اهداف و راهبردهای دشمن، فرمان تاریخی خود مبنی بر آزادسازی سوسنگرد در کمتر از 24 ساعت را، صادر فرمودند.

2 ــ حضور فعالانه و مدیریت مدبرانه مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) در کمک‌رسانی و اعزام نیرو به سوسنگرد نقش حیاتی در رفع حصر و آزادسازی سوسنگرد داشته است.

3 ــ مقاومت در سایر محورها من‌جمله محور خرمشهر دارای اهمیت بسیار فراوانی است ولیکن عدم موفقیت دشمن در محور بستان ــ سوسنگرد ــ اهواز نقش بارز و تعیین کننده‌ای در شکست طرح دشمن جهت اشغال خوزستان و به‌ویژه مرکز آن اهواز را داشته است؛ و از طرفی سبب ایجاد امید به پیروزی بر دشمن متجاوز در دل رزمندگان اسلام و مردم عزیز کشورمان گردید.

4 ــ سوسنگرد اولین شهری بود که در دوران دفاع مقدس از اشغال دشمن آزاد شد.

5 ــ حضور گسترده و حماسی عشایر قهرمان عرب‌زبان بومی در دفاع از شهر و از طرفی جنایات بی‌رحمانه ارتش بعث در کشتار مردم بی‌دفاع عرب منطقه، پوچی تبلیغات کاذب و شعارهای عوام‌فریبانه صدام کافر از قبیل نبرد قادسیه، آزادسازی اعراب و دفاع از خلق عرب خوزستان را به اثبات رسانید.

6 ــ صحنه‌ها و رشادت‌های درخشان و حماسی جبهه سوسنگرد منجر به اشتهار این منطقه به نام «کربلای سوسنگرد» گردید.

7 ــ مقاومت جانانه سپاهیان پاسدار و شهادت جمعی از آن‌ها در دفاع از شهر سبب گردید که 26 آبان 1359 به عنوان «روز شهدای پاسدار» نام‌گذاری شود.

8 ــ طی سال‌های پس از دفاع مقدس از این حماسه پرافتخار و دارای ویژگی‌های بسیار برجسته و نیز مقاومت سرسختانه و دلاورمردی‌های رزمندگان در این منطقه بسیار کم سخن رفته و غبار فراموشی آن را فرا گرفته است که این امر بر مظلومیت مضاعف «حماسه شکست حصر و آزادسازی سوسنگرد» افزوده است.

*عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد

در پی تهاجم ارتش مزدور بعث عراق برای مقابله با انقلاب اسلامی در 31 شهریور 1359 و ورود نیروهای نظامی به همراه ادوات سنگین و سبک دشمن در جنوب و غرب کشور، مناطق وسیعی از میهن اسلامی به اشغال آنان درآمد. در این می‌ان، یک لشکر زرهی عراق متشکل از 200 الی 250 تانک، پس از تصرف جاده سوسنگرد - حمیدیه به اهواز، از مرز بستان عبور کرده و سوسنگرد را به تصرف خود درآوردند.

پس از این تجاوز، رزمندگان اسلام در تاریخ هشتم مهر 1359، در عملیاتی، به دشمن حمله برده و علی‌رغم عدم تجهیز قوا و کمی نیرو‌ها، در برابر نیروهای عراقی مقابله کردند. در ادامه حمله به نیروهای دشمن، تلفات بسیاری بر دشمن وارد آمد به طوری که پس از آن مجبور به عقب‌نشینی شدند. در این حمله، نیروهای اسلام متشکل از مردم بومی و بسیج، به دشمن امان نداده و در 10 مهر 1359، سوسنگرد را از لوث دشمنان پاک کردند. در این حملات، بیش از هفتاد تانک و خودروی دشمن در کمتر از نصف روز منهدم گردید و تعدادی از نفرات آنان به اسارت درآمدند.

نقش آفرینی‌های ماندگار و سرنوشت ساز رهبر معظم انقلاب اسلامی

ولایت‌پذیری و ولایت مداری آیت الله العظمی خامنه‌ای در دوران دفاع مقدس و تبعیت همه جانبه معظم له از ولی فقیه زمان از جمله در اجرای فرمان تاریخی و راهبردی حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه «سوسنگرد باید آزاد شود» را از درس‌های مهم و هدایت بخش برای جبهه انقلاب اسلامی معرفی و تاکید کرده است: میزان و عمق پایبندی به منویات و فرامین رهبری و ولی فقیه بویژه در گذرگاه‌های حساس و سخت توسط آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در مقطع حیات حضرت امام (ره) و دوران جنگ تحمیلی هشت ساله، الگوی کم نظیر و شایسته‌ای را برای تمسک همگان بویژه خواص و شخصیت‌های مرجع کشور قرار داده است تا در شرایط بروز بحران و چالش‌های بزرگ در پیمان وثیق خود با ولایت و رهبری ثابت قدم بمانند. آزادسازی سوسنگرد از نقاط درخشان و الهام بخش تاریخ 8 سال دفاع مقدس و مقدمه خروج تدریجی جبهه‌های نبرد از بن بست ناشی از رویکرد بنی‌صدر و تفکر لیبرالی جاری در صحنه اداره جنگ تلقی می شود. هجوم سراسری و اشغال سریع بخش هایی از خاک مقدس میهن اسلامی که در اثر غفلت بنی صدر و عدم آمادگی مناسب نیرو های مدافع کشور صورت گرفت شرایط خاصی که دلالت بر فرسایش و فقدان یک اراده و اقدام شجاعانه و تعیین کننده داشت نیازمند طراحی و اجرای یک عملیات تاثیرگذار بر جبهه دشمن و روحیه بخش در جبهه خودی بود.

بررسی و ترسیم جایگاه و نقش مقام معظم رهبری در دفاع مقدس و توجه همه جانبه به حوادث و رخدادهای سرنوشت ساز و تاریخی جنگ تحمیلی بویژه عملیات‌ها و مقاطعی که برغم اهمیت و برخورداری از نکات آموزنده و راهگشا مورد اهتمام در خور واقع نشده است، فریضه‌ای بزرگ و مسئولیتی خطیر را فراروی فرماندهان دفاع مقدس و مراجع و نهادهای متولی این حوزه و نیز جامعه رسانه‌ای کشور گشوده است، رسالت مقدسی که هرگز نباید با غفلت و کوتاهی به حاشیه رانده شود.

عملیات دفاعی فقط با 200 نفر

عملیات دفاعی رزمندگان اسلام در برابر نیروهای متجاوز عراقی در حراست از شهر سوسنگرد، تنها به مدد 200 نفر از پاسداران، بسیجیان و شماری از اهالی شهر، با سلاح‏های سبک صورت گرفت. در این عملیات، رزمندگان دلیر ایرانی، به فرماندهی شهید دکتر مصطفی چمران، سرسختانه و شجاعانه در برابر هجوم تانک‏های دشمن و در زیر گلوله باران توپخانه آنان مقاومت کردند، تا این که شهر را از محاصره بعثی‏ ها خارج نمودند. این موفقیت بزرگ و تاریخی در حالی به دست آمد که مدافعان مسلمان شهر سوسنگرد، بسیاری از یاران خود را از دست داده و سه روز متوالی بدون آب و غذا و مهمّات جنگی، مانده بودند.

روایت امام خامنه ای از آزادسازی سوسنگرد

مستندات و روایات متقن، بیانگر این حقیقت است که از زمان تکوین ایده و طرح عملیات تهاجم به دشمن بعثی و عقب راندن متجاوزین از شهر سوسنگرد، تا زمان آزادسازی این شهر قهرمان و مقاوم و به تبع آن دفع خطر سقوط شهر اهواز نقش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مشهود و غیرقابل انکار است.

روایت زیر به نقل از آیت الله خامنه‌ای، به مناسبت 26 آبان در سال 1359 سالگرد آزادسازی سوسنگرد، در برنامه «خاطرات جبهه» در تاریخ سوم مهر ماه 1363 از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده است. قصه پرغصه روزهای اول جنگ تحمیلی در سوسنگرد را مقام معظم رهبری چنین روایت می کنند:البته سوسنگرد دو بار محاصره شد و این شهر یک شهر مقاوم و آسیب دیده ای است: بار اول یا دوم بود که آن جا محاصره شد بعد از آن که مدتی بود عراقی ها نزدیک ما بودند و توانستند وارد سوسنگرد شوند و نیروهای ما را از داخل شهر عقب بزنند، که حتی فرماندار هم برای آن جا معین کردند. اما بعدا نیروهای ما رفتند عراقی ها را عقب زدند و آن ها فرار کردند. ولی دفعه دیگر که شاید آخرین دفعه بود سوسنگرد محاصره شد، البته این را هم بگویم که من در فاصله این مدت یکی دو بار آن مرحوم، شهید مدنی هم با ما بود خلاصه این که من خاطرات خیلی خوبی از سوسنگرد و از رفت و آمدهایم به سوسنگرد داشتم که الان در نظر ندارم.اما قضیه فتح سوسنگرد به این ترتیب است که مدتی بود عراقی ها سوسنگرد را به تدریج محاصره می کردند ما تا سوسنگرد رفته بودیم و سوسنگرد را گرفته بودیم اما یک مقدار آن طرف تر سوسنگرد که محور سوسنگرد- بستان باشد، دست عراقی ها بود. البته اول عراقی ها عقب نشینی کردند.لکن بعد مجددا آمدند تا نزدیک سوسنگرد، یعنی تقریبا یک نیم دایره در ضلع شمالی و شمال غرب سوسنگرد زدند و از طرف بستان محاصره کردند که تدریجا از طرف جنوب هم از قسمت «دب حردان» یعنی غرب اهواز، نیروهایی که در آن جا بودند تدریجا کشیدند به طرف شمال و خودشان را به کرخه کور نزدیک کردند. سپس از کرخه کور عبور کردند و آمدند محور حمیدیه- سوسنگرد را قطع نمودند و با طی کردن یک نیم دایره از شمال و یک نیم دایره از جنوب، کاملا سوسنگرد محاصره شد، تا آن جا که ما فقط یک راه را به داخل سوسنگرد داشتیم و آن هم راه کرخه بود؛ یعنی تنها از داخل کرخه نیروها می توانستند به داخل سوسنگرد بروند.و تدریجا همین راه هم مورد محاصره و زیر آتش قرار گرفت و چند تا از قایق های ما که یک وقت می رفتند به سمت سوسنگرد داخل کرخه غرق شدند .

اگر عراقی ها سوسنگرد را می گرفتند...

به هر حال ما چنین وضعیت محدودی آن جا داشتیم و این ها شهر را نگه داشته بودند و در حالی که ما یقین داشتیم و مطمئن بودیم اگر عراقی ها سوسنگرد را بگیرند، همه این بچه ها قتل عام خواهند شد.یک خاطره هم مربوط به عصر روز 23 آبان است که این را دقیق یادم هست، علتش هم این است که این خاطره را من سه روز بعد از حادثه از اول تا آخر نوشتم و نوشته اش الان در تقویمم هست. ( شاید روز 27 یا 28 آبان این را نوشته ام ) این قضیه مربوط به روز 23 آبان سال 59 است که مصادف بود با روزهای دهه محرم و در روز 23 آبان که روز جمعه بود ما در تهران جلسه شورای عالی دفاع داشتیم. قبل از آن که من بروم جلسه، از ستاد ما سرهنگ سلیمی تلفنی با من تماس گرفت و آقای سرهنگ سلیمی که اخیرا وزیر دفاع بود، ایشان هم در آن جا رئیس ستاد بود ایشان تلفن کرد به من با اضطراب که سوسنگرد به شدت زیر فشار و آتش فراوانی است، بنابراین بچه ها استمداد می کنند، یک کاری هم قبلا قرار بود انجام بگیرد که انجام نگرفته است و آن کار این بود که ما نشسته بودیم با فرمانده لشکر 92 که سرهنگی بود توافق کردیم حرکتی انجام بگیرد و آن ها بروند به کمک این بچه ها و قرار بود مقدماتی فراهم شود که آن مقدمات فراهم نشده بود. لذا ایشان ناراحت بود که بچه ها سخت زیر فشار هستند، فکری بکنید و چون اندکی بعد جلسه شورای عالی دفاع تشیکل می شد گفتیم در جلسه مطرح کنیم، وقتی جلسه تشکیل شد، بنی صدر نیم ساعت یک ساعتی دیر آمد، وارد جلسه که شد، ما اطلاع پیدا کردیم ایشان هم در اتاق دیگری با فرماندهان نظامی قضیه سوسنگرد را داشتند رسیدگی می کردند. بنابراین فهمیدیم که بنی صدر هم از جریان با اطلاع است و لذا تاکید کردیم که زودتر به داد این بچه ها برسید و من می دانستم این بچه ها چه بچه های خوبی هستند.

فرشته هایی در سوسنگرد

بد نیست این را هم در این جا بگویم که بچه ها چون به خوبی راه رفت و آمد در سوسنگرد را نداشتند، آذوقه به آن ها نرسیده بود، یک روز به ما تلفنی خبر دادند که ما این جا هیچ آذوقه نداریم، اما سوپرمارکت های خود شهر که مال خود مردم است و مردم در آن ها را بسته اند و رفته اند، یک چیزهایی دارد... لکن ما حاضر نیستیم چون مال مردم است و راضی نیستند!من دیدم که واقعا این ها فرشته اند و اصلا به این ها بشر نمی شود گفت، زیرا سوپرمارکتی را که صاحب آن گذاشته از شهر فرار کرده و الان هم اگر بفهمد سروان نیروی هوایی دارد از شهر و خانه اش دفاع می کند و می خواهد از آن استفاده کند، با کمال میل حاضر است خودش برود توی سینی هم بگذارد و با احترام به آن ها بدهد تا استفاده کنند و این جوان های پاک و فرشته صفت واقعا حاضر نبودند از این ها استفاده کنند. لذا از ما اجازه می خواستند این بود که ما گفتیم بروید باز کنید و هرچه گیرتان می آید بخورید، هیچ اشکالی ندارد.غرض این است که یک چنین جوان هایی بودند و من در جلسه شورای عالی دفاع مطرح کردم که اگر شهر را بگیرند، این بچه ها شهید خواهند شد و خسارت شهادت این بچه ها از خسارت از دست دادن شهر بیشتر است، به خاطر این که شهر را ما دوباره خواهیم گرفت، اما این بچه ها را دیگر به دست نمی آوریم.